ماتریس بوستون چیست ؟

محصولات کسب و کار ها معمولا در طیف وسیعی قرار می گیرند و شامل موارد متعددی می شوند. اگر شرکت تنها یک سبد از محصول را برای خود انتخاب کند و محصولات دیگر را نادیده بگیرد، در آینده ای نه چندان دور با مشکلات زیادی رو به رو می شود. شرکت باید تصمیم گیری کند که برای توسعه محصولات خود چگونه عمل کند. ماتریس بوستون یکی از ابزار های برنامه ریزی است که شرکت را در این تصمیم گیری ها یاری می دهد. در این مقاله پس از ذکر توضیحاتی درباره ماتریس بوستون سعی کردیم اجزاء آن را نیز بررسی نماییم.

ماتریس بوستون (BCG) چیست؟

ماتریس رشد_سهم گروه مشاور بوستون یا همان BCG یکی از ابزار های برنامه ریزی است که از تصویر های گرافیکی شرکت استفاده می کند و به کمک این تصاویر، شرکت را در تصمیم گیری درباره آن که چه چیزی را نگه دارد، چه چیز را بفروشد یا در چه چیزی سرمایه گذاری بیشتری کند، یاری می دهد. گروه مشاور بوستون در سال 1970 این برنامه را معرفی کرد. BCG، کل شرکت را در یک ماتریس چهار مربعی رسم می کند. در این ماتریس محور y نرخ رشد بازار و محور x سهم بازار را نشان می دهد.

ماتریس بوستون را چگونه درک کنیم؟

در ماتریس بوستون محصولات به چهار دسته کلی طبقه بندی می شوند. این چهار دسته با نام های «سگ ها یا حیوانات خانگی»، «گاو شیرده»، «ستاره» و «علامت سوال» معرفی شده اند. هر کدام از این دسته ها ویژگی های منحصر به فرد خود را دارند که در ادامه به آن ها می پردازیم:

• سگ ها یا حیوانات خانگی (Dogs or Pets)

محصولاتی را که سهم بازار و نرخ رشد پایینی داشته باشند، «سگ» در نظر می گیرند. این محصولات یا باید فورا فروخته یا به طور کلی منحل شوند و یا موقعیتشان تغییر کند. سگ هایی که در ربع سمت راست پایین شبکه یافت می شوند، از آنجایی که سهم بازار پایینی دارند و رشدشان کم است، پول نقد زیادی برای شرکت تولید نمی کنند. از این رو آن ها را به عنوان تله های نقدی می شناسند که می توانند سرمایه های شرکت را برای مدتی طولانی حبس کنند. با توجه به موارد گفته شده، این سگ ها گزینه های اصلی برای واگذاری در نظر گرفته می شوند.

• گاو های شیرده (Cash Cows)

در ماتریس بوستون محصولاتی را که در مناطق کم رشد هستند؛ اما در عوض شرکت به وسیله آن ها سهم زیادی را در بازار از آن خود می کند، «گاو شیرده» می نامند. شرکت باید تا جایی که می تواند گاو شیرده را بدوشد. به محصولات گاو های شیرده در بازار بالغ محصولات پیشرو گفته می شود. جایگاه این گاو ها در ماتریس، ربع چپ قسمت پایین است.

در مجموع بازدهی این محصولات بالاتر از نرخ رشد بازار است و معمولا می توانند جریان نقدی خود را حفظ کنند. باید تا جای ممکن از این گاو های شیرده استفاده کنید. ارزش گاو های شیرده را می توان به آسانی محاسبه کرد؛ زیرا الگو های جریان نقدی آن ها کاملا قابل پیش بینی است.

البته باید این نکته را نیز در نظر داشته باشید که ماتریس ابزاری کاملا قابل پیش بینی نیست؛ زیرا محصولات تازه و مخلی را که وارد بازار می شوند و تغییرات سریع در تقاضای مصرف کنندگان را در نظر نمی گیرد.

• ستاره ها (Stars)

به محصولاتی که در بازار های با رشد بالا قرار می گیرند و بخش عظیمی از آن بازار را به خود اختصاص می دهند، «ستاره» گفته می شود. بر روی این محصولات باید سرمایه گذاری بیشتری صورت گیرد. این ستاره ها در ربع بالا سمت چپ دیده می شوند و درآمد بالایی دارند؛ اما از سوی دیگر مقدار زیادی از پول نقد شرکت را مصرف می کنند. در صورتی که ستاره ای بتواند جایگاه رهبری خود را در بازار حفظ کند، در نهایت که نرخ رشد کلی بازار کاهش یابد، به گاو شیرده تبدیل می شود.

• علامت سوال (Question Marks)

فرصت های چالش برانگیز فرصت هایی هستند که در بازار های با نرخ رشد بالا قرار دارند؛ اما شرکت در آن ها نمی تواند سهم بازار زیادی را نگه دارد. «علامت سوال» در ماتریس بوستون در سمت راست بالا قرار می گیرد. رشد این محصولات معمولا با سرعت زیادی اتفاق می افتد؛ اما در عین حال مقادیر زیادی از منابع شرکت را صرف خود می کنند. نکته ای که باید درمورد این ربع به آن توجه کرد این است که بهتر است آن را به طور مکرر مورد تجزیه و تحلیل قرار دهید تا بر شما مشخص شود که آیا ارزش نگهداری دارد یا خیر.

جمع بندی

ماتریس بوستون وسیله ای است که با آن می توان محصولات را مورد بررسی قرار داد. همچنین به وسیله آن تحلیل بازار آسان تر صورت می پذیرد. این برنامه در چهار گروه «سگ ها یا حیوانات خانگی»، «گاو شیرده»، «ستاره ها» و «علامت سوال» طبقه بندی می شود. نکته مهمی که در هنگام استفاده از این ابزار بهتر است مد نظر داشته باشید این است که آن تمام عواملی را یک کسب و کار در نهایت باید با آن ها رو به رو شود، در نظر نمی گیرد و به طور کلی تنها یک ابزار برنامه ریزی به حساب می آید. در این مقاله ماتریس بوستون را توضیح دادیم و گروه هایش را در مواردی مجزا بررسی کردیم.